Jak wynika ze statystyk nowotwory dziedziczne, stanowią zaledwie od 5 do 10 procent wszystkich powstałych nowotworów. Pozostałą cześć stanowią nowotwory wynikające z innych przyczyn, głównie tych do których sami naszymi zaniedbaniami doprowadzamy. Do najbardziej ryzykownych czynników rakotwórczych należą używki, głównie palenie tytoniu, zarówno czynne jak i bierne oraz alkohol. Kolejną przyczyną jest zanieczyszczone środowisko, w tym zalegający w powietrzu smog, skażona woda, gleba i inne czynniki chemiczne. Nowotwór mogą wywoływać także zakażenia w wyniku kontaktu z wirusami i bakteriami. Ważnym jest także, aby racjonalnie korzystać z ekspozycji na słońce. Dzięki słońcu możemy sami wytworzyć naturalną witaminę D, jednak zbyt duża dawka szkodliwych promieni UVA i UVB mogą doprowadzić do rozwoju chorób skóry, w tym jej nowotworu – czerniaka. Istnieje też szeroka gama zawodów w których praca wiąże się ze znaczącymi warunkami szkodliwymi. Takimi zawodami podwyższonego ryzyka są spawacze, pracownicy petrochemii, osoby mające kontakt z materiałami skażonymi, chemikaliami i azbestem. To właśnie Ci pracownicy podczas wykonywania obowiązków zawodowych, są szczególnie narażeni na negatywne wpływ warunków, stąd potrzebna jest szczególna dbałość o zachowanie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Oprócz wymienionych, jednym z najważniejszych czynników w profilaktyce antynowotworowej ma dieta. Leczenie chorych powinno stanowić więc nie tylko farmakoterapię, rehabilitację i wsparcie psychologiczne. To właśnie dzięki odpowiedniemu odżywianiu, można w znacznej części wyeliminować ryzyko związane z wystąpieniem choroby nowotworowej. Dieta jest tym czynnikiem, który nie tylko zapobiega powstawaniu raka, ale jest kluczowa w procesie leczenia powstałej już choroby. Ma ona zapobiegać kacheksji, czyli procesowi wyniszczenia nowotworowego. Odpowiednia dieta określa zarówno te elementy pożywienia z których w profilaktyce i leczeniu należy zrezygnować lub znacznie ograniczyć, jak również te, które w tej diecie są szczególnie pożądane.
Zacznijmy na początek od tego czego powinniśmy unikać. Wróg numer jeden i zarazem niezwykły sprzymierzeniec choroby nowotworowej to cukier! Jest to wysoko budulcowy składnik odżywczy dla komórek rakowych. Stymuluje podziały chorych komórek oraz ich nadmierne unaczynienie. Paliwem dla kancerogennych komórek jest glukoza, której zużywają one nawet do kilkuset gram w ciągu doby. Potwierdzeniem tego, że cukier jednak nie krzepi, jak przekonywał nas Melchior Wańkowicz, jest chociażby badanie wykonywane w celu stwierdzenia obecności nowotworu, czyli pozytonowa tomografia emisyjna (PET). Polega ona na wstrzyknięciu specjalnego zastrzyku z glukozą z izotopami fluoru. Komórki nowotworowe wyłapywane są przez specjalny skaner w wyniku ich nadmiernego zużycia glukozy, dzięki czemu ich wygląd znacząco się różni od zdrowych komórek. Jak więc jest to naukowo udowodnione, że aby komórki nowotworowe mogły się namnażać potrzebują glukozy. W przypadku choroby nowotworowej i jej profilaktyki zrezygnujemy więc ze wszystkich produktów o wysokim indeksie glikemicznym i zawierających rafinowany biały cukier tj. ze słodyczy, słodzonych napojów, sztucznych ciast, drożdżówek, pączków itp. Cukier w domowych ciastach i innych miejscach, gdzie go to tej pory używaliśmy zastąpmy naturalnym miodem lub zdrową wersją cukru tj. cukrem brzozowym (ksylitolem).
Udając się na zakupy dokładnie czytajmy etykiety. Wybierajmy te produkty, które mają skład prosty i krótki. Żywność pełna konserwantów, barwników, zagęszczaczy i wszelkiej innej niepotrzebnej chemii, tylko wywoła i pogłębi stany zapalne oraz wzmocni procesy nowotworowe w organizmie. Zredukujmy także do minimum spożycie czerwonego mięsa (wieprzowina, wołowina i cielęcina). Zastąpmy ją białym chudym mięsem, najlepiej z indyka. Indyk w przeciwieństwie do kurczaka ma małe serce i nie wytrzymałby wysokich dawek hormonów. Niestety przemysł mięsny na szeroką skalę stosuje różne sposoby, aby podnieść efektywność hodowli. Często ma to bardzo negatywny wpływ na walory prozdrowotne mięs. Starajmy się więc dokonywać zakupów u sprawdzonych dostawców. Zrezygnujmy też z nadmiaru soli w naszej diecie. Ograniczmy spożycie chipsów, paluszków, chrupek, słonych orzeszków i typu dań fast food.
Oprócz eliminacji szkodzącym produktów, aby wesprzeć i właściwie odżywić organizm należy włączyć do diety te składniki, które nie dopuszczą do rozwoju choroby. Zaś w przypadku stwierdzenia choroby nowotworowej, aby wzmocniły organizm i przyczyniły się do jej wyleczenia. Stosujmy dietę nisko węglowodanową. Komórki mózgu mogą wówczas uzyskać potrzebną energię z metabolizmu i zniszczenia komórek nowotworowych. W profilaktyce antynowotworowej bardzo ważna jest witamina C. Jest ona silnym antyoksydantem niszczącym wolne rodniki odpowiadające za powstawanie zmian nowotworowych. Wpływa na produkcję kolagenu oraz wspiera działanie układu odpornościowego. Jej bogactwo znajdziemy w owocach dzikiej róży, granatu, truskawkach porzeczkach, jagodach goji, kiszonkach, warzywach kapustnych, kiwi i natce pietruszki.
Kolejnym składnikiem diety powinny być wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, dostępne w tłustych rybach morskich i skorupiakach (olej z kryla). Kwasy omega-3 przyczyniają się do zmniejszenia stanów zapalnych i właściwego odżywienia organizmu. Niezwykle cenne są także miody i inne produkty pszczele jak pyłek, pierzga , mleczko i propolis.
Produkty zawierające witaminę D3, są bardzo podobne do tych, które zawierają kwasy omega-3. Jest to niezbędna witamina odpowiadająca za proces odpornościowy. A jak wiadomo również dysfunkcje związane z brakiem odporności powodują, że komórki obronne nie są w stanie unicestwić komórek rakowych. Od jesieni do wiosny w naszej szerokości geograficznej powinna być suplementowana. Witamina D3 rozpuszcza się w tłuszczach, powinna więc być spożywana z nimi.
W profilaktyce choroby nowotworowej niezwykle ważna jest dieta wegetariańska. Zalecane jest spożywanie produktów pochodzenia roślinnego. Owoce, warzywa, rośliny zbożowe, oleiste, orzechy i grzyby. Pożądane są rośliny zielone niezawierające skrobi takie jak sałata, szpinak, brokuły, kapusta i rośliny cebulowe. Wykazują one działanie ochronne w stosunku do wielu rodzaju nowotworów. Ograniczają ryzyko i wspomagają leczenie raka jamy ustnej gardła, krtani, żołądka ale też trzustki, płuc, wątroby, piersi i jelit. Owoce i warzywa są skarbnicą składników bioaktywnych w tym witamin i minerałów. Warto więc tez sięgnąć też po maliny, granaty, jagody leśne, truskawki, porzeczki, wiśnie i czereśnie. Badania naukowe dowiodły, że ryzyko zachorowania na nowotwory w przypadku spożywania dużej ilości owoców i warzyw znacząco spada. Warto też zwrócić uwagę na niektóre produkty kuchni azjatyckiej, która charakteryzuje się niskim indeksem glikemicznym i jest jednocześnie obfita w błonnik pokarmowy. Charakteryzuje ją spożycie znacznej ilości kiełków, soi, warzyw i ryżu (wybierajmy ryż ciemny). Ponadto wśród napojów króluje zielona herbata i kombucha, będące źródłem polifenoli, w cennego polifenolu EGCG, który hamuje podział komórek nowotworowych. Zarówno zielona herbata i kombucha odtruwają też wątrobę i pomaga w usuwaniu toksyn. W tej diecie używa się duże ilości prozdrowotnych bananów, mandarynek, mango, kokosów i ananasów. W diecie azjatyckiej królują także bardzo cenne przyprawy takie jak czosnek i kurkuma, które zmuszają komórki rakowe do obumierania. Kurkumę warto łączyć z pieprzem papryka i oliwą. Ponadto bardzo cenne są takie przyprawy jak rozmaryn, mięta i imbir. Azjaci ograniczają także spożycie mleka. Stosują za to dietę bogatą w kwasy omega -3 EPA i DHA. Spożywają także duże ilości ryb i owoców morza z czystych rejonów.
Oprócz bogatej w warzywa i owoce diety warto też wesprzeć się sprawdzoną suplementacją, gdyż pomimo wartości jakie ma spożywanie warzyw, owoców i przypraw jest nie zawsze wystarczające. A udział witamin, minerałów, probiotyków i kwasów omega-3 jest niezbędny, aby zredukować do minimum wystąpienie choroby nowotworowej.
Źródła :
- Taborowska M., Dieta i suplementacja a choroba nowotworowa, Czasopismo Harmonia, lipiec-sierpień 2017, s. 70-71.
- Dudziak K., Regulska-Ilow B., Znaczenie ładunku glikemicznego diety w rozwoju chorób nowotworowych, Postępy Hig Med Dosw (online), 2013; 67: 449-462.
- Zalega J., Szostak-Węgierek D., Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część III. Diety o właściwościach przeciwnowotworowych, Probl Hig Epidemiol 2013, 94 (1) : s. 59-70.
